Przesłanie sprzed półtora wieku
W trakcie jednej z wycieczek pieszych naszego Koła jej uczestnicy mieli okazję zetknąć się z ciekawostką krajoznawczą, która wzbudziła ogólne zainteresowanie.
Wycieczka odbyła się na trasie: Gruszczyn - Uzarzewo - Wierzonka w dniu 24 maja 2003 roku. W czasie tej wycieczki odwiedziliśmy zabytkowy szachulcowy kościół parafialny (z połowy XVIII wieku) pod wezwaniem
świętego Michała Archanioła w Uzarzewie. Kościół jest od 1972 roku systematycznie remontowany .
Proboszcz tej parafii ksiądz Stefan RUDOWICZ przyjął nas bardzo życzliwie – umożliwił zwiedzenie kościoła, zapoznał nas z jego historią, udzielił szeregu interesujących informacji nie tylko o kościele, ale także o całej parafii. Ksiądz proboszcz udostępnił nam także wspomnianą wyżej ciekawostkę krajoznawczą, a mianowicie kserokopię dokumentu znalezionego w zalakowanej butelce, umieszczonej w belkowaniu remontowanej (wzmacnianej) w 1984 roku
wieży kościelnej. Wieża ta dobudowana została do kościoła w 1868 roku i z tego okresu pochodzi znaleziony w butelce dokument.
Piękna forma dokumentu i jego treść, a szczególnie patriotyczne akcenty zafascynowały uczestników wycieczki. Chcąc podzielić się z innymi naszą fascynacją tym dokumentem przytaczamy poniżej
treść tego dokumentu (z zachowaniem słownictwa i ortografii), który w szczególny sposób wprowadza nas w stan ducha naszych rodaków sprzed półtora wieku.
Uzarzewo – dokument fundacyjny wieży kościoła
Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!
Panu Bogu na chwałę, a potomnym katolikom parafii Uzarzewskiej na pamiątkę spisujemy co następuje:
Wieżę tą wybudowała, za czasów Proboszcza X. Leonarda Ostrowicza, urodzonego w Gostyniu, Wielmożna Antonina Lipska roku 1868 własnym kosztem i wyreparowała dach na kościele za cenę 1600 Tal. prusk. Wieżę budował Jan Freze, cieśla z Poznania i polier [?] Pokrywka z Winiar.
Onus fabricae tak kościoła jako i budynków plebańskich ciąży w 2/3 na Patronie a w 1/3 na parafii. Kościół Uzarzewski istniał już w r. 1510. Początkowo był drewnianym i jeszcze w r. 1638 znajdował się w dobrym stanie. W r. 1725 był już bardzo podupadły i został w r. 1749 zupełnie rozebrany, a na jego miejscu wzniesiony nowy zbudowany w mur pruski, który dotąd stoi. Jest jeszcze dość dobry i ma mocne fundamenta; zakrystya jest cała murowana. W kościele są 4 ółtarze bardzo podrzędnej roboty. Presbyteryum w tym roku nowo wymurowano i cementem wylano kosztem W-nej Pani Lipskiej. Chór nowy r. b. wystawił X. Proboszcz L. Ostrowicz z dobrowolnych składek parafian. Oprócz tego w tym roku ma być kościół wewnątrz całkiem restaurowany, co będzie 800 Tal. kosztować Do parafii Uzarzewskiej należą następujące wsie: Uzarzewo z hubami i olęderkami, Swięcinek, Jankowo, Góra, Sarbinowo, Biskupice, Bugaj. W parafii jest dusz. katol. 775, protestantów 650, żydów ani jednego. Dochody plebańskie ograniczają się na zbiorach z 229 mórg ziemi, pobieraniu 5-go procentu od 2300 Tal. kap [?] i mesznego z parafii w ilości 92
wiort [?] żyta i 77 wiort [?] owsa przypadającego na Św. Marcin. Meszne płacą katolicy i protestanci. Oprócz tego płaci Dom Uzarzewo 15 Tal. kompozyty. Akcydensa wynoszą około 100 Tal. W parafii jest 5 szkół, z tych obecnie są tylko 2 katol., a 3 protest. Szkołę w Jankowie w roku zeszłym tj. 1867 zamieniono na protestancką, o co jeszcze toczy się process z nadzieją pomyślnego rezultatu dla katolików. Przy szkole w Uzarzewie jest naucz. Franciszek Polczyński (on to nakreślił niniejszy dokumencik z polecenia X. Ostrowicza) a w Sarbinowie Józef Szymański, Do każdej z tych szkół chodzi mniej więcej około 50 dzieci. Dochody nauczycieli są: w Uzarzewie gotówką 80 Tal., w ziarnie 34½ szufl [?] zboża i użytek z 14 mórg roli; w Sarbinowie 75 Tal. gotówką, 96½ szufl zboża i użytek z 6 mórg roli. Płacę pobierają przez rendanta [?] szkol., którym zwykle jest jeden z gospodarzy. Dziedziczką Uzarzewa jest W-na Zenobia Żychlińska, żona W-go Józefa Żychlińskiego dziedzica dóbr Modliszewa, a córka Patronki kościoła W-nej An. Lipskiej, mającej na tutejszej wsi dożywocie. Arcybiskupem naszym jest Mieczysław Halka hr. Ledóchowski, a Papieżem Pius IX. Pobożny, wielkoduszny, szlachetny Pius tak nas nieszczęśliwych Polaków ukochał, że nakazał modły po całej kuli ziemskiej za nas i za uciśniony pod berłem rossyjskiem kościół polski. Sam jest męczennikiem, bo
odarty z swego Państwa Kościelnego przez niecne syny włoskie i ich króla Wikt.
Emanuela, utrzymuje się jedynie prawie ze Świętopietrza. Od roku 1815 zostajemy pod panowaniem pruskiem, obecnie jest królem Wilhelm I, który wstąpił na tron 1860. Administracya i sądownictwo pruskie jest wprawdzie nie złe, ale stara się nas całemi siłami zgermanizować. Los nasz w porównaniu do braci naszych zostających pod berłem rossyjskiem jest dość znośny, mimo to tęsknim za własną ojczyzną i własnymi rządami. Gdy te słowa bracia mili kiedyś czytać będziecie, może już wam wolno będzie zwać się synami wolnej, a wolnej [?] od morza do morza najdroższej Polski, w której zmartwychwstanie i my niezłomną pokładamy nadzieję. Westchniejcie natenczas za nas do Pana Boga i zmówcie choć jedno Ojczenasz i jedno Zdrowaś za dusze nasze, a Xiądz Dobrodziej niech łaskaw będzie odprawić za nas requiem.
Uzarzewo dnia 12-go Sierpnia 1868.
Kollegium kościelne
X. Leonard Ostrowicz
Stanisław [?]
Ignacy Sroka
Franciszek Polczynski
Antonia Lipska z Kraszkowskich
Józef Żychliński Zenobia z Lipskich Zychlińska Józio Gucio Boleś bliźnięta Antolka
Objaśnienia i komentarze:
